Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Olijfbomen (Olea europaea Lin., Hebreeuws זַיִת H2132, Grieks ἐλαία G1636) hebben zich vanuit Israël langs het gehele Middellandse Zeegebied verspreid en is een van de eerste bomen die gecultiveerd werden.
De olijfboom is een eenvoudige boom. Ook op dorre aarde geeft hij delicate vruchten af. De eerste vruchten kunnen na 4 jaar worden verwacht. Tussen de 12 en 15 jaar geeft een olijfboom de meeste vruchten. Olijven zijn eerst groen en krijgen geleidelijk een donkere kleur, tot ze rijp zijn en kan meer dan duizend jaar oud worden. Van sommige olijfbomen op de Olijfberg in Jeruzalem wordt wel gezegd dat ze 2000 jaar oud zijn. Zelf heb ik er gezien die ruim 1,5 meter in doorsnee waren, helemaal hol, maar toch nog vruchtdragend.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de parabel van Jotham de oude olijfboom als eerste werd verzocht om koning over de andere bomen te worden (Richt. 8:8-9). Het is ook niet vreemd dat deze boom als symbool van de vrede, deze eer weigert en aangeeft dat hij gemaakt is door God om olijfolie te produceren. En niet "zweverig" boven de andere bomen uit te steken. De Psalmist David vergelijkt zichzelf met een groen olijfboom (Ps. 52:10), omdat de olijfboom niet zijn bladeren verliest en daardoor het gehele jaar groen is (F,J. Bruijel, De olijfboom, p. 1-2).
Deze boom is beroemd om zijn overlevingskunst in onvruchtbare gebieden en staat om die reden ook bekend als symbool voor hoop en nieuw leven. Interessant is dat in dit kader de duif (ook een symbool van vrede en hoop) aan het einde van de zondvloed door Noach erop uit wordt gestuurd (Gen. 8:9) om droog land te zoeken en (bij de tweede keer) tegen de avond terug kwam met een olijfblad in haar snavel (Gen. 8:11). Blijkbaar was deze boom zelfs in een verwoeste aarde, zoals na de zondvloed in staat om te overleven.
Zie ook: Enten
Paulus beschrijft in de Romeinenbrief het enten van takken op bomen om zo een betere gecultiveerde soort te krijgen: Als nu enige van die takken afgesneden zijn, en u, die een wilde olijfboom bent, daartussen bent geënt en mede deel hebt gekregen aan de wortel en de opbrengst van de olijfboom, ... Want als u afgesneden bent uit de olijfboom die van nature wild was, en tegen de natuur in op de [veredelde] olijfboom geënt bent, hoeveel te meer zullen zij die natuurlijke [takken] zijn, geënt worden op hun eigen olijfboom (Rom. 11:17, 24).Wat opvalt is dat hier gesproken wordt van een wilde variant die wordt geënt op een gecultiveerde soort. Tegenwoordig is het meestal andersom, dat één of meerdere takken van een gecultiveerde vorm op een wilde stam wordt geënt om zo sneller resultaat te krijgen. Het woord dat Paulus gebruikt voor wilde olijfboom is ἀγριέλαιος agrielaios wat een samenstelling is van ’agrios en ’elaia. Deze samenstelling komt alleen voor in dit gedeelte en is ook niet teruggevonden bij andere schrijvers uit de oudheid.
Verschillende commentaren determineren de ἀγριέλαιος met de Oleaster (Elaeagnus angustifolia). Echter deze is geen familie van de Olijfboom (Olea europaea Lin.), wat de beschrijving van deze enting alleen maar vreemder maakt, hoewel het in principe niet onmogelijk is om twee verschillende bomen te enten. M. Zohary (M. Zohary "Wild ancestors of cultivated crops in the flora of Israel" (1983)), die een lijst heeft gemaakt van bomen die gecultiveerd zijn in de oudheid, stelt dat er geen verschil is tussen de wilde olijfboom en zijn gecultiveerde vorm. Theobald Fischer en anderen (F.F. Bruce, The Epistle of Paul to the Romans, p. 217; William Smith, A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, "Olea, Oleum": Grafting or budding (inserere, insitio, oculos inserere) were also resorted to for the purpose of introducing fine varieties or of rendering barren trees fruitful. (Cat. R.R. 40, 42, 43, 45; Varr. R.R. I.40; Columell. V.9, De Arbor. 17; Plin. H. N. XVIII.18 s30;º Pallad. III.8, 18, X.1, XI.8; Geopon. IX.5, 6, &c.; Blunt's Vestiges of Ancient Manners, &c., in Italy, p215)) melden echter dat men in het verleden wilde takken op een de veredelde olijfboom entte om zo de boom versneld vruchten te laten dragen. Als dit zo is, dan krijgen we een totaal ander beeld wat Paulus met zijn uitleg bedoelt. De heidenen (de wilde loot) die geënt worden op de veredelde Olijfboom (de Joden) zouden dan een positieve invloed hebben en ervoor zorgen dat zo het geloof een positieve impuls krijgt en meer vrucht gaat dragen.
| Taxonomische indeling | |
|---|---|
|
|
De olijfboom (Olea europaea) is een boom van de olijffamilie (Oleaceae). Het geslacht Olea telt ongeveer 30 soorten met een groot spreidingsgebied, voornamelijk in de Oude Wereld.
Hoewel de Olijfboom zeer oud kan worden (tot 2000 jaar), is het geen inheemse plant en dat betekent dat we hier in Nederland speciale zorg moeten besteden. Zoals al gezegd, de boom is niet winterhard. Bij temperaturen beneden de -2° C. zullen de kleinere takken afsterven beneden de -15° C. vorst loopt de gehele boom gevaar om dood te gaan.
De boom groeit in principe op iedere bodem, maar wil de boom echt mooi worden, dan stelt ze ook nog eens eisen aan de bodem, deze moet voedzaam zijn, goede potgrond evt. vermengd met kleikorrels daar houdt ze van. Verder mag deze grond niet te nat zijn, maar ook weer niet te droog, want dan gaan haar wortels rotten.
Denk je dat met deze zorg ze ook vrucht gaat geven, dan is het toch geduld hebben. Pas na 4-7 jaar is er kans op vruchten, maar dan moet ze wel het gehele jaar warm staan. Tussen de 12 en 15 jaar geeft een olijfboom de meeste vruchten (20-40 kg per boom).
Bij de wortels van oudere bomen ontstaan regelmatig wortelloten, scheuten bij de stam, hierover wordt gesproken in Ps. 128:3.
In verschillende tuiniersboeken leest men vaak dat het niet nodig is om een olijfboom te snoeien. Dit klopt als de boom puur voor de sier in de tuin staat. Maar als het je om de vruchtopbrengst te doen is, dan is het belangrijk om te weten dat een olijfboom nooit twee maal aan dezelfde tak vruchten draagt. Om die reden wordt er dan ook regelmatig gesnoeid. Van een kenner heb ik eens gehoord dat een olijfboom pas goed gesnoeid is wanneer een vogel er dwars doorheen kan vliegen. Want een open kroon is nodig voor het rijpen van de vruchten.
Aangemaakt 28 januari 2006
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
