Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
De theorie van een platte Aarde houdt in dat de vorm van de Aarde niet een bol is maar plat. Aanhangers van deze theorie stellen dat deze tot en met de Middeleeuwen de gangbare kosmologie was. Volgens deze opvatting kan het dan ook niet anders dat ook in de Bijbel zo'n wereldbeeld wordt geschetst.
In de Bijbel vinden we geen uitgewerkte kosmologie (C. Houtman, p. 195-206; M.J. Paul, "Sleutels tot het verstaan van Genesis 1-3" in Theologia Reformata 53, december 2010 p. 315). Bij de Hebreeuwse schrijvers was het een status quo dat God de hemel en aarde heeft geschapen en slechts uit (meestal poëtische) beschrijvingen zien we dat ze iets meer wisten van hoe de aarde en de hemel eruitzag. Het idee dat men in de Bijbel dacht dat de aarde plat was is dan ook zeer kort door de bocht en bij nadere bestudering blijkt dat dit idee rust op vele onjuistheden.
Bij sommige teksten blijkt dat men weet had dat de aarde bolvormig was, of in ieder geval dat de horizon een cirkelachtige omtrek had. (Job 22:14; Spr. 8:27; Jes. 40:22; etc.).
Vaak wordt als argument voor een platte Aarde aangehaald dat de Bijbel het heeft over de "uiteinden van de Aarde" (Hand. 1:8), echter hier wordt "de verst verwijderde streek der aarde" mee bedoeld en wordt niet geïmpliceerd dat de aarde plat is of een rand heeft. Een soortgelijk argument is "de vier einden der Aarde" (Jes. 11:12; Luk. 13:29), maar ook hier blijkt uit de context dat het beeldspraak is voor het hele aardoppervlak.
In Jes. 40:21 wordt gesproken over de "grondvesten der aarde", echter het Hebreeuwse woord מוֹסָדָה H4146 kan zowel de letterlijke als de figuurlijke betekenis hebben van "fundament" of "grondvesten" (bv. het "schudden van de aarde" bij aardbevingen 2 Sam. 22:8; Jes. 24:18; 58:12), dat het hier figuurlijk bedoeld is blijkt uit het volgende vers waar wordt gesteld dat God boven het rond (Hebreeuws חוּג H2329) der aarde zit (Jes. 40:22) en waar niet alleen een "cirkel", maar ook een "globe, bal" mee wordt bedoeld.
Ook een poëtische tekst als "Hij hangt de aarde op aan het niets" (Job. 26:7) geeft aan dat men weet had de aarde niet op pilaren rustte (hoewel we niet moeten vergeten dat deze tekst meerdere lagen aan betekenissen heeft). Het blijkt dan ook dat teksten waar met "pilaren" wordt vertaald dit synoniem is met "fundament" of "grondvesten" (cf. 1 Sam. 2:8; Ps. 75:4).
Ook Genesis 1:1-19 wordt vaak als bewijs aangehaald, echter hier wordt nergens over de vorm van de aarde gesproken. Soms wordt dan aangehaald dat er gesproken wordt over het aangezicht (פָּנִים H6440) van de wateren (Gen. 1:2) of aarde (Gen. 1:20, 1:29) en dat dit alleen kan als er sprake is van een plat oppervlak. Dit is echter een zeer vreemde beredenering, daar het gezicht van een mens of dier ook niet plat is en daar ook hetzelfde woord wordt gebruikt. Het woord heeft dan ook naast "gelaat, aangezicht" ook de betekenis van "oppervlak".
In het evangelie van Lukas is er de passage "Ik zeg u: In die nacht zullen er twee op één bed zijn. De één zal aangenomen en de ander zal achtergelaten worden. Twee vrouwen zullen samen malen. De één zal aangenomen en de ander zal achtergelaten worden. Twee zullen er op de akker zijn. De één zal aangenomen en de ander zal achtergelaten worden." (Luk. 17:34-36). Dit is een vreemde tekst, tenzij men bedenkt dat enerzijds mensen slapen omdat het nacht is, terwijl anderen op de aarde (waar het dag is) gewoon werken. Deze tekst kan moeilijk worden uitgelegd als de Aarde plat is, terwijl als deze rond is het volkomen verklaarbaar wordt.
Regelmatig worden vragen gesteld over bepaalde Hebreeuwse woorden tijdens discussies van een "platte aarde", om die reden zullen we hier de belangrijkste behandelen. Zie onze woordstudies waar we dieper ingaan op de betekenissen.
Het woord חוּג H2329 ḥûḡ (zn. mnl.) in Jes. 40:22 wordt altijd gebruikt als het een driedimensionale ruimte betreft (cf. Job 22:14; Spr. 8:27), zo geeft John Gill in zijn commentaar: "the globe ((ל חוג) "super sphaeram", Pagninus; "globum", Montanus Vatablus; "super orbem telluris", Vitringa)" of it; for the earth is spherical or globular: not a flat plain, but round, hung as a ball in the air". Bekende woordenboeken zoals B. Davidson en H.W.F. Gesenius geven "sphere", terwijl anderen liever "gewelf" ("vault" BDB 2866) of "horizon" (E. Klein, p. 210) gebruiken omdat ze het als een onderdeel van de aarde zien. Het woord is afgeleid van het Akkadisch a-gu-ú (gipsǔ) "zwelling" (J. Heise, p. 7) wat ook de drie-dimensionaliteit weergeeft. Zo wordt het gebruikt als beschrijving van een tiara om het hoofd van een persoon (P.A. Beaulieu, p. 227, 232), maar ook voor de ronde vorm van de hoorns van de maan (F. Rochberg, p. 268).
Het woord רָקִיעַ H7549 rāqîaʿ (zn. mnl.), wordt in de Bijbel gebruikt om onderscheid te maken tussen twee zaken. Zo wordt het gebruikt om het uitspansel boven de cherubim (Ezech. 1:22, 23, 25, 26; 10:1) aan te geven. Vaker zien we dat het wordt gebruikt om het firmament, heelal mee aan te geven (Gen. 1:6-8; Ps. 19:2; 150:1; Dan. 12:3), consequent door de LXX vertaald met στερέωμα G4733 en de Vulgaat met firmamentum. Het woord is afgeleid van רָקַע H7554 wat "dun maken, uitspreiden" betekent (E. Klein, p. 629; TWOT 2217a), bijvoorbeeld in de zin van dat de sterren zijn uitgespreid aan het firmament en dat het niet een vast, zichtbaar vlak is of hoeft te zijn. We zien dit terug in Genesis 1:6 waar het de functie heeft van het scheiden van het uitspansel en de wateren.
Ook bij de Joden was het idee van een bolvorm bekend: "BUT THE SAGES DECLARE, [AN IMAGE] IS NOT PROHIBITED etc. [It is prohibited when holding] a staff, because [the implication is] that it rules the whole world as with a staff. [It is prohibited when holding] a bird, because [the implication is] that it grasps the whole world as though it were a bird. [It is prohibited when holding] an orb, because [the implication is] that it grasps the whole world as though it were a ball" (Talmud, Avodah Zarah 41a). Duidelijker wordt het gesteld in Bamidbar Rabbah 13:17 dat de aarde rond is. De Zohar geeft bij Vayikra p. 10a aan "In the book of Rav Hamnuna Sava it is explained that all the world rolls in a circle like a ball... There are places in the world that when it is light for those on one side of the sphere it is dark for those on the other."
מָה טַעַם? – "הַיּוֹשֵׁב עַל חוּג הָאָרֶץ"; וּכְתִיב: "וְחוּג שָׁמַיִּם יִתְהַלֵּךְ"; וּכְתִיב: "בְּחוּקוֹ חוּג עַל פְּנֵי תְּהוֹם": 'חוּג' 'חוּג' לִגְזֵרָה שָׁוָה. תְּנֵי: Wat is hiervoor de [bijbelse] basis? – "Hij die op de ḥûg van de aarde zit"; en er staat geschreven: "de ḥûg van de hemel gaat"; en er staat geschreven: "toen Hij de ḥûg van de hemel op de afgrond plaatste". 'ḥûg' en 'ḥûg' zijn een gezerah shavvah. (Jerusalem Talmud Berakhot 4b).
Nb. Zie Bijbeltekstverwijzingen voor een overzicht van Bijbelteksten die vaak worden aangehaald door aanhangers van deze theorie. Bij de meeste teksten wordt uitleg gegeven of hun visie klopt of niet.
De aanhangers van de Platte Aarde theorie, ook wel 'Flat Earthers' genoemd, geloven dat de aarde een schijf is met in het centrum de Noordpool. Antarctica is geen continent, maar een ijsmuur die zich rond de aarde bevindt, zo is de gedachte. Ook stellen zij dat er tot ruim 75 Bijbelteksten (andere internetbronnen zeggen zelfs 200+) zijn die bewijzen dat de Aarde plat is (Undergroundscience.com). Ze wordt verwezen naar Gen. 1 waar de Aarde wordt geschapen, maar waar niets wordt gezegd over de vorm (behalve dat die in het begin "woest en ledig" was), vooral vers 6-7 wordt vaak aangehaald als bewijs, maar deze tekst zegt niets over een platte Aarde, bij een bolvorm kan men nog beredeneren dat het water niet wegloopt, wat bij een platte Aarde extra problemen oplevert. Ook veel andere teksten waar naar wordt verwezen (Psalm 104, Jes. 40:22; 44:24; 45:12; 48:13; 66:1; Ezech. 1:26; Amos 9:6) spreken niet over de platte vorm van de Aarde. Vervolgens worden teksten aangehaald die in verband staan met aardbevingen (Job 9:6; Ps. 104:5). Tot slot worden nog een aantal teksten genoemd die reeds hierboven zijn behandeld (→ alinea Bijbel). Wat opvalt is dat strikt genomen nergens één tekst door deze aanhangers aangehaald wordt waar duidelijk uit blijkt dat de Aarde plat is.
De Engelsman John William Draper (1811-1882) kwam als eerste in zijn boek met het idee dat de Aarde plat was (J.W. Draper, History of the Conflict Between Religion and Science, [1874], p. 63–65, 154–5, 160–161). Een tweetal jaren later verkondigde ook Andrew Dickson White in een boek dit idee (A.D. White, The Warfare of Science, [1876], p. 10-22). Het waren deze schrijvers die voor het wijdverbreide idee zorgden dat men in de Middeleeuwen dacht dat de Aarde plat was (C. Garwood, Flat Earth: the history of an infamous idea, [2007], p. 13-14). De bekende astronoom Camille Flammarion plaatste als reactie de bekende spotprent over "de rand van de Aarde" in een van zijn boeken (C. Flammarion, L'Atmosphère: Météorologie Populaire, [Paris, 1888], p. 163), uit een ander boek van hem blijkt dat men toen heel goed wist dat de Aarde een globe was (C. Flammarion, Astronomie populaire, [1880], p. 27-57). Vanaf 1914 verkondigde de evangelist Wilbur Glenn Voliva dat de aarde plat was en dat deze tot een einde zou komen in 1923, toen dat niet gebeurde verplaatste hij de datum naar 1927, vervolgens naar 1930 en tot slot 1934.
Een variant op de platte Aarde is de "holle Aarde" welke door de bekende christen Ab Klein Haneveld wordt gepromoot (Francken Vrij, "De aarde is hol", [2005], p. 19-21; zie Vlichtus, Het Bijbels Wereldbeeld, [2014] voor een uitvoerige verhandeling hierover). De eerste die met deze theorie kwam was Cyrus Teed in zijn pamflet "Cellular Cosmogony" (1869). Het schijnt dat ook Adolf Hitler dit geloofde en een experiment liet uitvoeren door infraroodcamera's op de hemel te richten om zo de Engelse vloot te bespioneren, het experiment mislukte (Gerard. P. Kuiper, "German Astronomy during the War" in Popular Astronomy (June 1946), 54:277–278).
Echter ook het probleem met deze theorie is dat het niet alleen niet in overeenstemming is met wat in de Bijbel staat, maar ook dat het alle bewijzen van een bolle Aarde verwerpt.
De wiskundige en astronoom Eratosthenes (276/263 - 194.v.C.) was de eerste waarvan bekend is dat hij een poging deed om de omtrek van de Aarde te berekenen. Hierbij maakte hij gebruik van kennis over de elevatiehoek van de zon op 12 uur 's middags (zonnetijd) op de langste dag (begin van de zomer) in Alexandrië en op Elephantine-eiland in de buurt van Syene (het huidige Aswan) beide in Egypte. Op basis van zijn gegevens kwam hij op een omtrek van 39.500 km, terwijl in werkelijkheid die 40.070 km is, wat dus een redelijk nauwkeurige berekening was van Eratosthenes.
De filosoof Aristoteles (384-322 v.C.) wist reeds dat de aarde een bol moest zijn. Op verschillende oude Romeinse munten zien we een ronde aarde afgebeeld.
Dante (1265-1321) veronderstelt in zijn Goddelijke komedie de bolvorm al: Vergilius en Dante dalen af in de Hel, bereiken het middelpunt der aarde en klauteren vervolgens aan de andere kant van de aarde weer omhoog.
Columbus zou zijn reis naar Amerika nooit gefinancierd hebben gekregen, als men toen niet wist dat de aarde rond was. De discussie ging dan niet zozeer of de aarde rond was, maar wat de diameter was. Columbus was overigens zelf van mening dat de aarde peervormig was in plaats van rond, want in een brief betreffende de voorbereidingen van zijn derde reis aan Ferdinand en Isabella, schreef hij: "I have always read that the world comprising the land and water was spherical, and the recorded experiences of Ptolemy and all the others have proved this by the eclipses of the moon and other observations made from East to West, as well as the elevation of the Pole from North to South. But as I have already described, I have now seen so much irregularity that I have come to another conclusion respecting the Earth, namely, that it is not round, as they describe, but of the form of a pear, which is very round except where the stalk grows, at which part it is most prominent; or like a round ball, upon part of which is a prominence like a woman's nipple, this protrusion being the highest and nearest the sky, situated under the equinoctial line, and at the eastern extremity of this sea. [He is in the Gulf of Paria, to the north or the north-west of the mouth of the Orinoco.] . . . Ptolemy and the other philosophers who have written upon the globe thought that it was spherical; . . . but this western half of the world, I maintain, is like half a very round pear, having a raised projection for the stalk, as I have already described." (Select Letters of Columbus: Hakluyt Soc. Pub., and ed. pp. 134-138; Edna Kenton, The Book of Earths, (1928), p. 208).
Thomas van Aquini, de grote middeleeuwse geleerde, die heilig werd verklaard vanwege zijn genialiteit, schreef al 250 jaar voordat Columbus uitzeilde, dat de aarde rond was (Summa theologiae , Ia, q. 1, a., ad 2). Terwijl Johannes del Sacrobosco (John van Holywood, † 1256) het boek “De sphaera mundi” schreef welke honderden jaren werd gebruikt op universiteiten.
Tweehonderd jaar voor Columbus schreef Buridan, rector van de Universiteit van Parijs, een lange verhandeling waarin hij bewees dat de rotatie van de aarde rond haar as dag en nacht tot gevolg had, zoals ook andere christelijke geleerden in die dagen meenden dat de aarde rond was. Er was in de middeleeuwen zelfs geen serieuze christelijke denker te vinden die meende dat de aarde plat was, zoals Edward Grant na minitieus onderzoek aantoonde en waarover hij schreef in zijn boek ‘Physical Science in the Middle Ages’ (London: Cambridge University Press, 1971).
C.S. Lewis schrijft dan ook "Physically considered, the Earth is a globe; all the authors of the high Middle Ages are agreed on this." (C.S. Lewis, The Discarded Image, p. 140), weliswaar stelt hij "In the earlier 'Dark' Ages, as indeed in the nineteenth century, we can find Flat-earthers" (C.S. Lewis, p. 140) om vervolgens te concluderen: "The erroneous notion that the medievals were Flat-earthers was common enough till recently. It might have two sources. One is that medieval maps, such as the great thirteenth-century mappemounde in Hereford cathedral, represent the Earth as a circle, which is what men would do if they believed it to be a disc." (C.S. Lewis, p. 142).
Het idee dat men in de Oudheid zou hebben gedacht dat de aarde plat was, komt van een ambigue opmerking van bisschop Isidorus van Sevilla (560-636), die in zijn Etymologieën opmerkt dat 'de aardschijf zo wordt genoemd omdat ze rond is' (Isidorus, Etymologieën 14.2). Je kunt daaruit inderdaad opmaken dat de auteur dacht dat de aarde de vorm had van een ronde schijf, maar uit andere passages uit zijn werk blijkt zonneklaar dat de bisschop van Sevilla beter wist (Isidorus, Etymologieën 9.2.133).
Geen enkele antieke of middeleeuwse auteur heeft na Aristoteles nog geschreven over een platte aarde.
Ook vanuit de kerkgeschiedenis is er geen enkele aanwijzing dat mensen geloofden dat de wereld plat was. Vaak wordt als commentaar gegeven dat de kerk de wetenschap teruggehouden zou hebben door de mens dom te houden. De platte aarde zou volgens die mensen ook een strategie geweest zijn van de kerk om mensen onwetend te houden. Hoewel hier geen enkel bewijs voor te vinden is, hoor je toch nog vaak zo’n borreltafel-argument.
Belangrijk om te beseffen is dat er al in de vroege kerk een duidelijk beeld was van een ronde aarde. Zo heb je bijvoorbeeld een vijfde-eeuwse Traditio Clavium in een graf van ene Nemesius, waar Christus zittend op de wereldbol wordt uitgebeeld. Traditio Clavium betekend “overdracht van de sleutels” en werd vaak afgebeeld in een graftombe. Dit verhaal van de overdracht van de sleutels staat opgeschreven in Mattheüs 16 en is een van de bekendste verhalen in de katholieke kerk aangezien mensen vaak het pausschap hierop terug laten vallen.
Opvallend is dat de Traditio Clavium in het graf van Nemesius niet de enige is met Christus op een wereldbol. Op een mozaïek in Costanza staat ook een Traditio Clavium afgebeeld, waar Christus op een wereldbol zit. Deze afbeelding is gemaakt in het einde van de 4de eeuw, dus het was blijkbaar een normale manier van denken in de 4de en 5de eeuw dat de aarde rond was en voor christenen was het zeker normaal dat Christus daar boven stond. Hij heerste over de aarde, dus zat Hij op de aarde. Christus heerst over de ronde aarde en dat geloofden ze in de middeleeuwen ook al.
Soms wordt als argument aangehaald dat men in de middeleeuwen werd vervolgd als met een "ronde aarde" promootte. Zover bekend is er slechts één vermelding, nl. Vergillius van Salzburg (700-784 n.C.) die sprak over antipoden (=mensen die aan de andere kant van de wereld leefden). Echter hij werd niet vervolgd want hij werd later bisschop (T. Paine, Common Sense and Other Works). Het probleem was dan ook niet de ronde aarde, maar dat men toen dacht dat het onmogelijk was om naar de andere kant van de wereld te gaan omdat de wereld in tweeën was gescheiden door een zeer hete lijn. In de toenmalige gedachte zouden antipoden dan nooit afstammelingen kunnen zijn van Adam en Eva en dat was onhoudbaar voor de kerk (virgilofsalzburg.com, Telling the Virgil Story).
Er zijn diverse argumenten aan te voeren dat de Aarde bolvormig is. Enkele van deze argumenten kunnen door eigen experimenten getest worden.
Een overzicht van argumenten die vaak worden aangehaald als bewijs dat de aarde plat zou zijn.
Aangemaakt 8 maart 2005, laatst gewijzigd 28 oktober 2019
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
