Sabbat (Hebreeuws שַׁבָּת H7676; Grieks σάββατον G4521), de laatste dag van de week, voor de Joden een rustdag. Deze begint op vrijdagavond als de eerste drie sterren zichtbaar zijn geworden en duurt tot de zaterdagavond.
De eerste keer dat wordt gesproken over de sabbat is bij haar instelling in Exodus 16:23. In Genesis 2:3 wordt alleen gesproken dat God rustte op de zevende dag.
Van Jezus wordt regelmatig gezegd dat hij de sabbat schond. Een eerste confrontatie zien we als Zijn discipelen aren plukken (Mat. 12:1ev.; Mark. 2:23ev.; Luk. 6:1ev.) en dan vervolgens een zieke geneest (Mat. 12:13; Mark. 3:2ev.; Luk. 6:7ev.), iets wat Hij ook op andere gelegenheden deed (Luk. 13:10ev.).
Als "sabbat" in het Grieks in het meervoud wordt weergegeven, μιαν σαββατων G4521 mian sabbatōn, dan is dit een aanduiding van de gehele week (Mark. 16:9; Luk. 18:12).
Vaak zijn er verwoede discussies of men de Sabbat of de Zondag moet houden, waarbij dan allerlei teksten worden aangehaald.
Vaak wordt Genesis 2:3 aangehaald, echter daar is sprake over de 7de dag als afsluiting van de 6 scheppingsdagen daarvoor. We lezen dat op die dag God heeft gerust en dat daarom die (specifieke) dag is gezegend en geheiligd.
Kijken we naar de 10 geboden (en andere wetten) dan moeten we goed beseffen dat die aan de Joden zijn gegeven, we lezen dit in Exodus 20:2 waar God zegt: "Ik ben de HEERE uw God, Die u uit Egypteland, uit het diensthuis, uitgeleid heb", waarbij "u" slaat op de Joden. Dat wil niet zeggen dat ze niet goed zouden zijn voor anderen, maar wel is het van belang om te kijken naar wat en aan wie is gegeven. Moeten wij, als christenen die als heidenen die tot geloof zijn gekomen, de sabbat nog houden (als heilige dag)? Tijdens de vergadering van de apostelen in Jeruzalem werd bepaald dat dit niet nodig is (Hand. 15:29), ook verder in het Nieuwe Testament lezen we niet deze verplichting, wel het tegenovergestelde dat men anderen niet moet lastig vallen over de sabbat (Rom. 14:5; Col. 2:16). Jezus zelf zegt "De sabbat is gemaakt om den mens, niet de mens om den sabbat" (Mark. 2:27).
Is de zondag dan ipv. de sabbat gekomen, ook dat mogen we niet zo stellen, wel dat al vanaf het begin het de dag was dat de eerste christenen bij elkaar kwamen (→ Zondag waar dit uitvoerig wordt behandeld). De Messiasbelijdende Jood ds. Rottenberg ziet geen problemen in het houden van de zondag en beargumenteerde dit als volgt: "Zeker, daar is geen bijzonder gebod omtrent de omzetting van den zevenden in den eersten dag der week, maar de apostolische gewoonte staat gelijk met de apostolische verordening. Sedert 's Heeren opstanding is de eerste dag der week altijd een geheiligde en gezegende dag geweest." en "De Sabbath is op den grooten Sabbath met Christus begraven in den dood, maar op den eersten dag der week met Hem opgestaan tot een nieuw leven." (J. Rottenberg, Israëls feesten, p. 30-31).
Komen we op de vraag of de sabbat heilig is en om die reden gehouden moet worden. In Exodus 20:8 staat dat de Joden die dag moeten heiligen. Het werkwoord heiligen is net iets anders dan het zelfstandig naamwoord heilig. Het werkwoord betekent apart zetten, nl. door niet te werken ed. (vs. 10). Nergens wordt hier gesproken om op die dag naar een (kerk)dienst te gaan. Nergens wordt gesproken dat die dag heilig is in de betekenis dat het een speciale dag is die ergens aan gewijd is. Nee de Joden werden opgeroepen om op die dag de Heere te zoeken. Het is een werkwoord, iets wat je moet doen. Niet iets wat al op zich dat is. Het is om deze reden dat veel orthodoxe Joden de sabbat gebruiken om Gods Woord te bestuderen.
Aangemaakt 18 februari 2005, laatst gewijzigd 14 oktober 2019